Wojciech Piwoński – garncarz

Wojciech Piwoński

1965 | Sobków

fot. Piotr Gan

Czeladniczy egzamin składał w ostatnim roku XIX wieku – wówczas to jego ojciec, zgodnie z prastarymi zwyczajami cechowymi zaprosił do swego warsztatu starszyznę cechową, żeby w ich „przytomności” syn wykonał „sztukę czeladniczą”… i został wciągnięty w „regestr” wyzwolonych Sobkowskiego Cechu Garncarskiego. „Czeladniczą sztuką” Wojciecha Piwońskiego był „półtorak” (sześciolitrowy garnek), po którego przyjęciu egzaminatorzy byli podejmowani „solenną” kolacją w domu wyzwalającego (tzn. Ojca lub majstra przyszłego czeladnika). Uroczysta kolacja była na równi z wykonaniem sztuki czeladniczej ważną częścią wyzwolin.

W dwa lata po wyzwolinach Wojciech Piwoński miał „stawać do losu” (losowanie rekrutów – tj. sposób poboru do wojska w carskiej Rosji), a chcąc uniknąć służby wojskowej wyjechał do Odrowąża, gdzie jak słyszał byli tacy „czarownicy”, którzy potrafili tak człowieka przysposobić, że potem nie przyjmowano go do wojska. Kiedy po bliższym zapoznaniu się z tą sprawą przekonał się, że te sposoby polegają na okaleczaniu ludzi, zrezygnował ze swoich planów i wrócił do Sobkowa.

Będąc w Odrowążu Piwoński pracował w warsztatach garncarskich w Prajecinie, Bliżynie i w samym Odrowążu. W krótkim czasie po powrocie z Odrowąża, zabrano go do wojska, czego następstwem był jego udział w wojnie rosyjsko – japońskiej. Po powrocie, przez kilka lat pracował w Sobkowie jako garncarz. W 1914 roku znów zabrano go na front, gdzie w krótkim czasie dostał się do niewoli. Kiedy w 1919 roku ponownie wrócił do Sobkowa, nie zastał tam już ani jednego garncarza. Wszyscy w czasie epidemii „ pomarli na tyfus”, a w zniszczonym wojną miasteczku panował głód. Nie mogąc znaleźć tu żadnego oparcia Piwoński wyjechał do Skalbmierza, gdzie pracował jako czeladnik w warsztacie wdowy po majstrze garncarskim. Po paru miesiącach pobytu w Skalbmierzu, pewnego razu przypadkowo zobaczył, ile majstrowa zarabia na jego robocie – i wówczas doszedł do przekonania, że pracując samodzielnie będzie w stanie pomagać licznym w jego rodzinie sierotom.

W Sobkowie brat jego, murarz, postawił mu piec i pomagał prowadzić warsztat garncarski. Wyroby ich zabierali kupcy z Wodzisławia, Małogoszcza i Jędrzejowa, ciągle domagając się większych ilości naczyń. Ale, niestety brak drzewa koniecznego do wypalania – stał się powodem likwidacji w 1935 roku tego ostatniego w Sobkowie warsztatu garncarskiego.

Potem Wojciech Piwoński już nigdy nie miał własnego warsztatu. Pracował u wielu garncarzy w Chałupkach, a ostatnio od 1951 roku robi u Edwarda Goliata w Łagowie.

„Sprawny” z niego garncarz. Umie wytoczyć wiele form i to różnicując je charakterystycznymi cechami tych ośrodków, w których pracował.

Dziś Wojciech Piwoński ma 83 lata. Jest najstarszym z pracujących garncarzy w Kielecczyźnie, a mimo to co dwa tygodnie jeździ z Łagowa do Sobkowa, zęby odwiedzić rodzinę i odwieźć zarobione pieniądze. Potrafi jeszcze w ciągu dnia wytoczyć parę kop (120) różnych naczyń – dużych i małych.